Inspiratiekader medezeggenschap

 
Participatie betekent: meedoen aan het dagelijks leven in de zorg. Zorgontvangers (zoals bewoners of cliënten) nemen spontaan deel aan activiteiten, alleen of samen met anderen. Bijvoorbeeld: meehelpen in de tuin, samen koken, een hobby doen, mee praten over het weekmenu … Het doel is: meedoen aan dingen die het leven aangenamer maken. Een goed participatiebeleid moedigt mensen aan om actief deel te nemen, zonder drempels of hindernissen.
Inspraak betekent: je mening geven over beslissingen die genomen moeten worden. Individuele zorgontvangers of hun vertegenwoordigers krijgen de kans om ideeën te delen of adviezen te geven.
Vaak is die inspraak niet bindend: het geeft richting aan het beleid, maar beslist niet mee. Een goed inspraakbeleid zorgt ervoor dat er op veel momenten en plaatsen ruimte is voor die stem van de zorgontvanger.
Medezeggenschap gaat nog een stap verder: het is samen beslissingen nemen over beleid. Het is geen losse mening meer, maar een afgesproken overleg met vertegenwoordigers van zorgontvangers. Die vertegenwoordigers zijn aangeduid of gekozen om te spreken namens een groep.
Medezeggenschap gebeurt bij belangrijke beslissingen en kan ook officieel zijn: soms moet het bestuur luisteren, goedkeuring vragen of echt samen beslissen. Een goed medezeggenschapsbeleid zorgt ervoor dat deze vorm van overleg groeit en sterker wordt, in het belang van goede zorg en een goed leven.
We gebruiken liever de term samenwerkingspraktijk in plaats van ‘cultuur van medezeggenschap’. Dat woord maakt beter duidelijk dat het om actief samenwerken gaat, waarbij mensen bewust tijd en energie investeren in overleg, luisteren en beslissen.

 
Een medezeggenschapstraject is een weg die je samen aflegt. Het gaat nooit over één kort moment of één gesprek. Bij medezeggenschap denk je aan een proces: een thema wordt besproken, er wordt gezocht naar een oplossing, en uiteindelijk wordt er een beslissing genomen.
Bij elk traject zijn meerdere mensen of groepen betrokken. Bijvoorbeeld:
• Beleidsverantwoordelijken: zij nemen beslissingen en moeten uitleg geven over wat ze doen.
• In deze tekst gebruiken we het woord ‘zorgontvanger’ voor mensen die zorg of ondersteuning krijgen. Maar dat betekent niet dat ze passief zijn. Zorgontvangers nemen actief deel aan overleg en beslissingen. Ze denken mee, praten mee en beslissen soms mee. Zij zijn volwaardige partners in de zorg.
• Personeelsleden: zij voeren de beslissingen vaak uit.
• Soms is ook het bestuur van de organisatie betrokken.
Zo’n traject begint altijd met een vraag. Dat kan iets kleins zijn of iets groots. Bijvoorbeeld: “Hoe verdelen we de dagbesteding beter?” of “Wat moet er veranderen aan de maaltijden?”
De vorm van die vraag en het antwoord kan telkens anders zijn. Maar het gaat altijd over kwaliteit: hoe maken we de zorg en het leven beter?
Participatie, inspraak en medezeggenschap hebben allemaal datzelfde doel: bijdragen aan een leven met meer kwaliteit. In de zorg voor mensen met een handicap noemen we dat: een goed en bloeiend leven. Dat betekent: goede zorg krijgen, ondersteund worden in wat je wil doen, en kansen krijgen om je te ontwikkelen.

 
In een uitgebreide brainstorm selecteerden we heel wat aspecten van medezeggenschap. We brachten die samen tot 91 invalshoeken. Je vindt ze hier alfabetisch.
 
Aandacht voor omgeving en tijdstip – Aanspreekpunten – Actief begrijpen – Alle acties tellen – Alles in beeld – Alternatieve manieren – Altijd een antwoord – Begrijpen en verstaan – Beleidsplan en zelfevaluatie – Bespreekbaar maken – Blijvend in gesprek – Blijven leren (opleiding – Buiten de lijntjes durven denken – Brede blik (globale benadering) – Collectief ondersteunen – De juiste mensen betrekken –Denken aan de toekomst – Dicht bij de uitvoering – Doelen zijn helder – Doen wat je zegt – Duidelijk project – Durven twijfelen, durven proberen – Duurzame praktijk van medezeggenschap – Een lerende organisatie zijn – Eenvoud – Een vraag die haalbaar is – Een zichtbaar resultaat – Eigen stem versterken – Elkaar optillen – Evaluatie op vaste momenten – Gedeelde verantwoordelijkheid – Gedeelde waarden – Geen gesloten club – Gelijkwaardig – Gericht op oplossingen – Hedendaags – Helpen groeien – Herhalen helpt – Herkenbaar en zichtbaar – Het geeft goesting – Iedereen heeft een plaats – Iedereen krijgt een stem – Iedereen moet kunnen meedoen – Inclusief ontwerpen –  Inspirerend werken – Juiste toon – Kennis bewaren en delen – Kosten en baten delen – Kracht delen (empowerment) – Kritisch en reflectief – Kruispuntdenken – Kwaliteit controleren – Lusten en lasten – Maatschappelijk verantwoord – Mandaat en verantwoordelijkheid – Neutrale informatie – Oog voor de gevolgen – Ook korte trajecten – Open en doorzichtig – Open toegang – Op maat – Opvolgen van kwaliteit – Rekening houden met diversiteit – Resultaten delen – Ruimte voor experiment – Samen gedragen – Samenhang – Samenwerken aan vernieuwing (co-creatie) – Sensibiliseren – Slim vooruitdenken – Stapsgewijs – Stem geven van onderuit (bottom-up) – Tijd om te leren – Van individueel naar collectief belang – Verbinding als basis – Verbonden speelveld – Verdraagzaamheid – Verhalen vertellen –  Vertrouwen – Verwachtingen en antwoorden – Visie als vertrekpunt – Vooruit denken – Vooruit plannen – Vorm versterkt inhoud – Vrijheid creëren – Vrijwilligers betrekken –  Waarde bewaken – Waarde toevoegen –  Werken met ambitie – Weten wat werkt – Zichtbaar maken – Zonder polarisatie

 
Praktijk van medezeggenschap – Vaardigheden en mogelijkheden – Verschillen – Verbinding – Solidariteit – Met een stevige basis – Helder – Structuur en samenhang

 
Basisvoorwaarden – Verwachtingen – Vorm en vormgeving – Meerwaarde – Valkuilen

Bekijk het interactieve schema.